We worden constant bestookt door ziekmakers. Toch worden we zelden ziek, dankzij ons afweersysteem. Hoe het afweersysteem werkt leg ik uit in onderstaande dia’s, zoals ik ze gebruik bij de colleges
De dia’s bevatten noodzakelijkerwijs beperkte uitleg. Onderaan deze pagina staat een uitgebreidere behandeling van een aantal zaken die het volgen van de cursus makkelijker maken. Ook staan er links voor zelfstudie.
NB Als u de dia’s download zijn de links op de dia’s ook beschikbaar voor zelfstudie.
We worden constant bestookt door ziekmakers. Toch worden we zelden ziek, dankzij ons afweersysteem.
Maar het afweersysteem is er niet alleen om te reageren op ziekmakers. Het speelt een rol bij vrijwel alle afwijkingen van de norm. Dat kan dus een ziekmaker zijn, maar ook een kankercel of een verkeerd gevouwen eiwit (zoals bij Alzheimers), of overdadige aanmaak van vet. Het afweersysteem is dus een homeostatisch systeem, dat samen met andere systemen het evenwicht in het lichaam en in cellen bewaakt. https://nl.wikipedia.org/wiki/Homeostase_(fysiologie)
Omdat het afweersysteem is geintegreerd in andere systemen zijn de signaalstoffen van de afweer ook betrokken bij andere processen dan alleen de afweer tegen ziekmakers. Signaalstoffen van het afweersysteem zijn bijvoorbeeld ook betrokken bij de energiehuishouding en de stress respons. Dit betekent andersom ook dat stress en verstoring van de energiebalans een effect heeft op de afweer. Bij langdurige stress ben je vatbaarder voor ziekmakers door een verminderde weerstand. En overmatig eten zorgt juist voor een te extreme afweerreactie onder bepaalde omstandigheden.
Bovenstaande geeft al aan dat het niet perse beter is om een sterke afweer te hebben. Onze afweer wordt continu gecontroleerd zodat de reactie past bij de situatie op dat moment. Een onderreactie is gevaarlijk omdat een ziekmaker dan de overhand kan krijgen. Maar een overreactie kan leiden tot extra schade die niet nodig was geweest. En onder sommige omstandigheden kan een overreactie leiden tot het aanvallen van het lichaam zelf (auto-immuniteit) of het aanvallen van ongevaarlijke stoffen (allergie). Omdat een afweerreactie al snel leid tot schade is het eigenlijk het beste om te voorkomen dat je een virus oploopt, zeker op hogere leeftijd.
We hebben niet alleen een afweer systeem in onze weefsels, maar ook binnen in onze cellen. Dit intracellulaire afweersysteem zorgt in eerste instantie voor de detectie en verwijdering van virussen die een cel hebben weten binnen te dringen. Maar het zorgt ook mede voor het onderhouden van homeostase in cellen. Eiwitten of RNA dat niet goed functioneert wordt opgeruimd via autophagy (https://en.wikipedia.org/wiki/Autophagy). Verstoorde autophagy speelt een rol bij het stapelen van eiwitten zoals bij Alzheimer’s en veroudering in het algemeen. Ook de intracellulaire afweer is gevoelig voor omgevingsfactoren die de afweer ontregelen, zoals stress. Dit kan leiden tot diabetes of een gebrekkige reactie op viraal RNA. Zo kan overgewicht zorgen voor een gebrekkige interferon respons waardoor virussen niet tijdig worden aangepakt en iemand later heel erg ziek kan worden, bijvoorbeeld van Corona.
Hoe afweer en vaccins werken tegen Corona zie je hieronder